مقالات مهندسی پزشکی ، برق ، الکترونیک ،علوم پایه ، علوم آزمایشگاهی ، پزشکی،روانشناسی

گفتگو با کودکان درباره جنسیت

کودکانی که به تازگی راه افتاده و به‌اصطلاح تاتی‌ تاتی می‌کنند، بیشتر اوقات زمانی که برهنه هستند؛ چه زمان شستشو در حمام و چه در حال تعویض لباس‌هایشان اندام جنسی خود را لمس می‌کنند.

طرح سئوالاتی از جانب کودکان درباره مسائل مربوط به جنسیت، یکی از ظایف مهمی است که اکثر والدین از پاسخ دادن به آن بیم دارند و در مواقعی نیز ناخرسندی خود را در برخورد با این سئوال‌ها ابراز می‌نمایند. برخی هم سکوت اختیار کرده و یا طفره می‌روند. در هر حال نباید اصل موضوع به ورطه فراموشی سپرده شود، بلکه باید با ارائه پاسخ مناسب به سئوالاتی که ذهن کودک را در رابطه با جنسیت مشغول نموده است راهکارهای لازم را به‌منظور تربیت، حفظ حرمت و کنترل احساسات پاک، سالم و بی‌آلایش آنان در مواجهه با این‌گونه مسائل اتخاذ کرد.
● کنجکاوی کودکان نسبت به موضوع جنسیت از چه زمانی شروع می‌شود؟
درک این واقعیت که کودکان نیز هم‌چون دیگر انسان‌ها از تمایلات جنسی برخوردار می‌باشند، برای والدین سخت و دشوار می‌نماید. همان‌گونه که کودکان از درک مفاهیم مربوط به احساسات و روابط جنسی والدینشان عاجز و ناتوانند به‌همان نسبت نیز شناخت والدین از دیدگاه‌های فرزندشان به این مسائل گنگ و مبهم است. هرگز نباید از نظر دور داشت که کودکان درباره ساختار اندام بدنشان کنجکاو هستند. بدیهی است که درباره آن از والدین و یا نزدیکان خود سئوالاتی بکنند.
● کودکان چه نوع رفتار جنسی‌ای را از خود بروز می‌دهند؟
کودکانی که به تازگی راه افتاده و اندام جنسی خود را لمس می‌نمایند، احساس شرم و حیاء نمی‌کنند و از آن‌جا که برای کودکان لمس نمودن اندام بدن خوشایند می‌باشد. پس والدین نباید واکنش تندی نسبت به این رفتار کودکان از خود نشان دهند که آنان را دچار شرمساری و سرزنش گردانند، زیرا به لحاظ سنی عمل آنها توجیه‌پذیر است. اما اگر به‌تدریج و با افزایش سن ملاحظه شود که فرزند آنان به نوعی انجام تکالیف و فعالیت‌های روزمره خویش سرباز می‌زنند و نشانه‌هائی از پریشانی‌، نگرانی، استرس، گوشه‌گیری و پرخاشگری از خود بروز می‌دهد، والدین می‌بایست او را بیشتر از جنبه ارتکاب خودارضایی زیر نظر گرفته و مراقبت نمایند، زیرا در آینده چنین کودکانی بیشتر مورد سوء‌استفاده‌های جنسی قرار می‌گیرند.
● توصیه می‌گردد که تا حدودی نام اصلی و واقعی اندام‌های جنسی مورد استفاده قرار گیرد:
از هنگامی که کودک سه ساله می‌شود بهتر است که اولیاء استفاده از کلمات صحیح کالبدشناسی را برای نامیدن اندام تناسلی و جنسی کودک استفاده و اسامی مورد پذیرش را با توجه به شرایط سنی کودک خویش به وی آموزش دهند زیرا وقتی که کودک می‌تواند تلفظ صحیح یک کلمه را بیان کند، دلیل ندارد والدین از به‌کار بردن آن کلمه اجتناب ورزند. واژه‌هائی مانند نر، ماده، آلت مردانه، واژن، مهبل و غیره متناسب با سن کودک باید به‌عنوان یک حقیقت محض و بدون اشارات و اصطلاحات نامتجانس توسط والدین آشکار گردد.
● در واکنش به این سئوال کودکان که آنها چگونه و از کجا به دنیا آمده‌اند، چه پاسخی می‌دهید؟
در برخورد با سئوالاتی از این قبیل، شما می‌توانید با شرح مختصری دربارهٔ چگونگی تبدیل یک شکوفهٔ درخت به میوه، تخم‌مرغ به جوجه، غنچه به گل و نظیرآن را آغاز کنید و در ادامه ضمن این‌که به محدودهٔ شکم خود اشاره می‌نمائید، به او توضیح دهید که نوزاد از یک نطفه (هسته) که در رحم مادر قرار گرفته است شروع به رشد و نمو کرده و پس از مدت معینی زندگی در آن جا، از محل مخصوصی از بدن مادر که واژن نام دارد خارج می‌شود. در این‌جا لازم نیست که به رابطه زناشوئی و یا شیوه تخمک‌گذاری و لقاح اشاره نمائید، زیرا کودکان قادر به درک صحیح از احساسات و عواطف عاشقانه نبوده و آن‌را به‌خوبی درک نمی‌نمایند. به‌ این مختصر اکتفا نمائید که برای مثال هنگامی که پدر و مادر وی به یکدیگر علاقه‌مند شدند تصمیم گرفتند که برای همیشه نزد یکدیگر بوده و هم‌دیگر را دوست داشته باشند، از یکدیگر جدا نشوند، غمخوار یکدیگر باشند و ... و با طرح چنین موضوعاتی به کودک بفهمانید که او حاصل علاقهٔ پدر و مادر خویش به یکدیگر است. هم‌چنین به او بگوئید که وی در آغاز موجودی ابتدائی، بسیار کوچک و ریز بوده که به‌تدریج در شکم مادر تغذیه نموده و پس از تکمیل شدن از آن‌جا خارج شده است. با چنین شیوه‌ای اغلب کودکان زیر شش سال پاسخ سئوال خود را دریافت کرده و قانع خواهند شد. البته استفاده از تصاویری که در این زمینه تألیف و طراحی شده است می‌تواند کمک شایانی به درک صحیح مسئله و رفع ابهامات به‌و‌جود آمده در ذهن کودک بنماید. بدیهی است زمانی که به سئوالات کودکان به درستی و بدون پرده‌پوشی پاسخ می‌دهید، رضایتمندی آنها را از شنیدن آن اطلاعات هر چند مختصر و مفید، ملاحظه خواهید نمود.
● اگر مشاهده نمائید که کودکتان با کودک دیگری مشغول  ”دکتر بازی“ بوده و اندام جنسی خود را به یکدیگر نشان می‌دهند، چه واکنشی از خود نشان خواهید داد؟
کودکان ۳ تا ۶ ساله علاقه بسیاری به بازی ”دکتر بازی“ دارند و در این حال والدین با شنیدن و یا ملاحظه چنین رفتاری، واکنشی افراطی در مقابل آنان از خودشان می‌دهند. در این موقع تنبیه بدنی شیوه مناسب برای برخورد با این عمل آنان نبوده و در خیلی اوقات حضور به موقع والدین می‌تواند عامل بازدارنده‌ای برای مقابله و جلوگیری از تکرار این چنین رفتاری به شمار آمده و مؤثر واقع گردد. والدین بدانند که این رفتار کودکانه بی‌بندوباری جنسی محسوب نمی‌شود و تصور این‌که این‌چنین رفتاری کودکان آنان را به بی‌قیدی در امور جنسی رهنمون می‌نماید کاملاً بی‌اساس است. بهتر است والدین بدون قیل و قال، توجه کودک را به فعالیتی دیگر معطوف نموده و با او به گفتگو بپردازند و به طفل خود توضیح دهند که اگرچه او تمایل و علاقه‌ای به شناخت اندام دوست خود دارد ولیکن وی در حال رشد سنی بوده و به‌تدریج جسم او بزرگ‌تر می‌شود و به طور کلی از انسان‌ها انتظار می‌رود که همیشه به‌خصوص در مقابل دیگران، جسم برهنه خود را از دیگران پوشیده و محفوظ نگه دارند. بدین طریق شما بدون این‌که احساس شرم و گناه را به او القاء نمائید، در این خصوص برای کودک خود محدودیتی ایجاد کرده‌اید. با توجه به سن کودک با او درباره تما‌س‌های خوب و زشت به گفتگو بپردازید. به او بگوئید که جسم او متعلق به اوست و حق مسلم اوست که، آن را پوشیده و محفوظ نگه داشته و بدون رضایت و خواست وی هیچ‌کس حتی پدر و مادر حق ندارند که هیچیک ازاندام او را لمس نمایند. کودک خود را توجیه گردانید که اگر کسی بدون رضایت او و یا به اجبار قصد لمس جسم او را نماید و یا به هر دلیلی باعث آزار و ناراحتی او گردد، وی وظیفه دارد که از این عمل امتناع و اجتناب نموده و سریعاً موضوع را با والدین خود در میان بگذارد.
● چه زمانی برای گفتگو درباره موضوعات و حقایق مربوط به مسائل جنسی مناسب است؟
آموزش و ارائه اطلاعات لازم درباره جنسیت به کودکان نباید فقط یکبار برای همیشه صورت پذیرد. این آموزش و یادگیری یک فرآیند دائمی است و می‌بایست کودک در طول زندگی و به اقتضای سن و موقعیت اجتماعی خود آن‌چه را که نیاز به آموختن دارد فراگیرد. اگر کودک شما در مورد مسائل جنسیت و اندام‌های جنسی و غیره سئوالی نمی‌پرسد، بدین معنا نیست که شما هم این موضوعات را به کلی نادیده بگیرید. از حدود سن ۵ سالگی شما می‌توانید کتاب‌هائی را که به‌صورت علمی و با رعایت تمام جوانب اخلاقی تدوین گردیده، به فراخور سن کودکتان انتخاب و به او معرفی و وی را در این زمینه راهنمائی نمائید. شاید یافتند کلماتی در خور و بدون اشاعهٔ فرهنگ مبتذل برای این‌چنین موضوعی مشکل به‌نظر آید اما با مطالعه کتب مفیدی که در این زمینه به نوشته شده است این کار چندان مشکل نخواهد بود.
● از چه سنی می‌بایست از برهنگی کودک در منزل جلوگیری کرد؟
هر خانواده موازین و اصول خاصی را برای رعایت برهنگی، حفظ عفت و خلوت خود در نظر دارد. هر چند معیار ارزش‌ها در خانواده‌ها متفاوت است، اما آموزش نکات مربوط به رعایت مسائل جنسی به کودکان از اهمیت خاصی برخوردار می‌باشد. باید به والدین آموخت که همگی به‌طور یکسان و در یک سطح محدود و مبتنی بر حقایق دربارهٔ مسائل مربوط به جنسیت با کودکان خود گفتگو و به آنها آموزش‌های لازم ارائه نمائید، به‌طوری‌که کودکان در یک معاشرت پنهانی مرتکب اعمال خطا و جرم‌خیز نگردند.
● والدین ازچه زمانی می‌توانند به آموزش مسائل مربوط به جنسیت بپردازند؟
والدین باید روند آموزشی مسائل مربوط به جنسیت را قبل از شروع دوران مدرسه آغاز نمایند. معرفی و آموزش مسائل جنسی که مقید به آداب و رسوم و ادیان گوناگون باشد، در کلاس‌های درس متفاوت است. لازم است اولیاء هر از چندگاهی این مطالب را در منزل و بر اساس موازین اخلاقی و در سطح دروس آموخته شده در مدارس با کودکان خود مرور نمایند. باید توجه داشت که مدارس بیشتر گرایش به آموختن مراحل علمی و عملی این مسائل بر اساس متون تدوین شده را دارند و در این‌جاست که وظیفه خطیر و مهم والدین در آموزش ارزش‌های والای انسانی هویدا می‌گردد.
● در چه سنی باید با دختران درباره قاعدگی گفتگو کرد؟
دختران باید از حدود سن ۸ سالگی اطلاعاتی را درباره قاعدگی دریافت نمایند و در مدارس نیز ممکن است به طور خلاصه اشاراتی به آن شده باشد. کتاب‌های آموزشی مفیدی نیز در این زمینه به چاپ رسیده است و مادران می‌توانند تجارب اولین دورهٔ قاعدگی خویش و مسائل روحی، روانی و جسمانی حاصل از آن‌را به دختران خود انتقال دهند و به آنان یادآور شوند که قاعدگی یک پدیدهٔ طبیعی در دختران و بانوان بوده و مانند سایر مسائل مربوط به ارگانیسم کالبد آنان است و نباید موجب نگرانی گردد.

هویت و رشد اجتماعی کودکان

کودکان در دوران کودکی ، کم کم درک می کنند چه کسی هستند و چه موقع و مقامی در جامعه خود دارند. آنان الگوهای کنش متقابل اجتماعی پایداری با دیگران تشکیل می دهند و قواعد اجتماعی و اخلاقی فرهنگ خود را در هم ادغام می کنند و آن را به صورتی در می آورند که بتوانند به کمک آن به رفتار خود نظم دهند . هنگامی که کودک به اواخر دوران ابتدایی می رسد آن حس اولیه او از خویشتن به صورت شبکه پیچیده و نسبتا ثابتی ار ادراکات و احساسات در می آید. در کودک به عنوان یک دختر یا یک پسر ویا عضوی از اعضاء گروهی اجتماعی  یا قومی حس هویت ایجاد می شود .آغاز حس همدلی و تسلط بر خود که در سالهای  نو پایی آشکار بود از جنبه های عمده شخصیت و رفتار کودک در دوران کودکی می شود .
کودکان در باره جهان پیرامون خود ، آدمهایی که میبینند ، ارتباط بین مردم ، و گروه هایی که در آن شرکت می کنند چه استباطی دارند ؟ و چگونه بین عملکرد  شناختی اجتماعی و رفتار های اجتماعی ارتباط بر قرار می شود ؟ اینها سئوالاتی اساسی است که در حوزه رشد شناختی اجتماعی مطرح می شود .
مطالعه شناخت اجتماعی در سالهای اخیر توجه بسیاری از روانشناسان را به خود جلب کرده است ، زیرا آنان تشخیص داده اند که واکنشهای عاطفی و اجتماعی کودکان تا حدودی بستگی دارد به اینکه چگونه می اندیشند. 

اگر بخواهیم تعریف کلی تری بیاوریم باید بگوییم که شناخت اجتماعی به ادراک ، تفکر و استدلال در باره انسانها و روابط انسانی اطلاق می شود . بررسیهای مربوط به رشد اجتماعی شناختی بر دانش و فهم کودکان در باره جهان اجتماعی _ مردم ،خود و روابط اجتماعی _ تاکید دارد.
بطور کلی می توان گفت که تفکر اجتماعی کودکان از جهات مختلفی که وابسته به هم است رشد می کند. ( الف ) «از سطح به عمق « یعنی از ظواهر تا در نظر گرفتن خصوصیات پایدار تر  مثلا ،از در نظر گرفتن جذابیت دوستان تا تا قضاوت در باره انگیزشهای شخصی  ( ب ) ساده اندیشی تا تفکر پیچیده ، یعنی از تمرکز بر یک جنبه موضوع یا مسئله ( تمرکز ) تا در نظر گرفتن جنبه های مختلف به طور همزمان  ( ج ) از خشک اندیشی تا انعطاف پذیری ، از توجه به خود و وضعیت فعلی تا توجه به رفاه دیگران و آینده ، ( د ) از تفکر عینی به تفکر انتزاعی ، و ( ه ) از افکار پراکنده و گاهی بی ثبات تا افکار منسجم و با نظام و سازمان یافته .

آغاز زندگی
رشد انسان از آن زمان شروع می شود که یک سلول اسپرم پدر به دیواره تخمک مادر نفوذ کند . باروری تخمک از طریق اسپرم فر آیند پیچیده ای به دنبال داردکه به آن «میتوز » می گویند . در این فرآیند تخمک بارور شده اصلی تقسیم می شود و سپس به تقسیمات فرعی تقسیم می شود و آنقدر این تقسیم ادامه می یابد تا هزاران سلول بـه وجود آید . به تدریج ، همچنان که این فر آیند ادامه دارد ، گروهی از سلولها وظا ئف بخصوصی به عنوان بخشی از سیستم عصبی ، استخوانبندی ، ماهیچه یا گردش خون و غیره به عهده می گیرند . جنین که در ابتدا به نظر می رسد توپی است که به تدریـج بزرگ می شود کم کم شکل می گیرد و سر ، چشم ، بدن ، بازو و پا آغاز به پیدایش می کنند . تقربیا 9 ماه پس از لقاح ، نوزاد آماده تولد می شود.

تاثیرات مخصوص ژنتیکی کودکان در باروری
1_ خصوصیات جسمانی  ،مثل رنگ مو ، چشم و پوست      2_ هوش    4 _اختلالات ذهنی
4 _اختلالات ذهنی              5 _ویژگی های شخصیتی

تشخیص افراد از اشیاء
هر چند از اصول رشد شناختی برای کودک هر دو جهان اجتماعی و مادی به کار می رود  کودکان از همان آغاز می دانند که اشیای جاندار از بی جان متفاوتند . ظاهرا از دیگران انتظار کنش متقابل دارند و از اشیا ندارند. کودک خصوصیاتی که افراد را از اشیای بی جان متمایز می کند . مانند توانایی حرکت مستقل و داشتن حس را تشخیص می دهد . کودک 24 ماهه وقتی می بیند صندلی به خودی خود حرکت می کند حیرتزده می شود ولی از دیدن حرکت یک آدم حیرتی نمی کنند .

استباط کودکان از دیگران
می خواهیم ببینیم که کودکان از مردم ، خودشان و دیگران ، چه استنباطی دارند ، از دوستی ، روابط اقتدارگرایانه و سایر کنشهای اجتماعی چه می فهمند . بعضی مردم می گویند که همه به نوعی روانشناس هستیم . همه ما در باره شخصیت ، انگیزش و الگوهای رفتاری نظریه هایی داریم . علت یابی یکی از انواع آن است ، ولی انواع دیکری نیز وجود دارد . همچنان که کودکان بزرگ می شوند به تدریج از دیگران اسنتباطی پیدا می کنند . کودک از سال دوم زندگی به خود آگاهی دست می یابد. تقریبا در 18 ماهگی کودکان صورتهای خود را تشخیص می دهند . و وقتی اسمشان را می گوییم تصویر خود را نشان می دهند. در دوران کودکی در کودکان این حس ایجاد می شود که چه کسی هستند و در کجای جامعه جای دارند . حس اولیه ای که کودک از خود دارد زمانی که به اواخر دوره ابتدایی می رسد به صورت شبکه ای از احساسات و استنباطات کودک از خودش  در می آید که ثابت و نسبتا پیچیده است .
وقتی از کودکمان می خواهیم تا بهترین دوست خود ، معلم محبوب یا همسایه ای را توصیف کند کودکان زیر 7سال معمولا خصوصیات بیرونی و عینی مانند ، نام ، خصوصیات جسمانی ، متعلقات و رفتارآشکار را نام می برند. آنان همچنین صفات ارزشی مانند خوب ، بد ، بد جنس و خوش جنس را غالبا بکار می برند
 در حدود 8 سالگی به نحو فزاینده ای صفات انتزاعی را که مربوط به خصوصیات رفتاری و روان شناختی و اعتقادات ، ارزشها و نگرشهاست به کار می برند.
کودکام 12 تا 14 سالگی به هنگام توصیف دیگران کمتر از روابط خود با آنان را در نظر می گیرند. همچنین نو جوانان از واژه هایی که جنبه کیفی دارند مانند گاهی اوقات و کاملا بیشتر استفاده می کنند و این بدین معناست که می فهمند که خصوصیات ثابت و مطلق نیستند.
بزرگسالان و کودکان بزرگتر معمولا رفتار دیگران را به خصوصیات ثابت آنان نسبت می دهند . ولی اعمال خود را ناشی از عوامل موفعیتی می دانند.

الگویابی جنسیتی و هویت
آنچه هویت کودک را می سازد تا حدودی شامل آگاهی او از طبقه بندی های اجتماعی ای است که فرهنگی مقرر کرده و نیز پذیرفتن این طبقه بندی هاست و تا حدودی نیز شامل خصوصیات فردی است که کودک آن را مستقلا می گیرد. غالبا اولین سوالی که در مورد یک بچه می پرسند این است که«پسر است یا دختر »؟ در فرهنگ ما و سایر فرهنگها مجموعه ای از علایق ، خصوصیات شخصیتی و رفتارها «زنانه » یا «مردانه » تلقی می شود . کودکان از همان آغاز که هنوز خیلی کوچکند این معیارهای  فرهنگی را می آموزند و کسب می کنند.

رشد الگو یابی جنسیتی
کودکان بین سنین 18 ماهگی و 3 سالگی در باره هویت جنسی ، شناختی دست کم ناقص ، کسب می کنند . آنان می آموزند که خود و دیگران را به عنوان زن یا مرد طبقه بندی کنند. ثبات جنسیت عبارت است از درک کودک از اینکه جنسیت با گذشت زمان تغییر می کند و با وجود تغییر در لباس ، نوع فعالیت یا سایر خصوصیات سطحی جسمانی ثابت می ماند . کودکان تا 5 یا 6 سالگی بطور کامل ثبات جنسیت را درک نمی کنند .مثلا کودکان پیش مدرسه ای گاهی می گویند اگر پسر پیراهن بپوشد و با عروسک بازی کند دختر می شود . علاوه بر این کودکان خردسال برای تشخیص پسر ودختر به تفاوت آلتهای تناسلی توجه چندانی ندارند .
کودکان از سنین اولیه رفتار الگویابی جنسیتی دارند . در 2 سالگی اسباب بازیهایی انتخاب می کنند که با قالبهای جنسیتی آنان تناسب داشته باشد . کودکان غالبا فعالیتها و نقشهایی را ترجیح می دهند که برای جنس خودشان پذیرفته شده است ، البته همیشه چنین نیست آنقدر که پسر ها مجذوب فعالیتهای پسرانه می شوند دخترها مجذوب فعالیتهای دخترانه نمی شوند . در حقیقت ، بسیاری از دختران خرد سال از بازیهای پسرانه لذت می برند .بخصوص در سن دبستان ، از آنجا در بیشتر جوامع نقش مردانه موقعیتی بهتر از نقش زنانه دارد ، پسران و دختران غالبا مجذوب چیزهایی می شوند که مردانه تلقی می شود.

الگو یابی جنسیتی از کجا آغاز میشود
 بر طبق نظریه روانکاوی کودکان الگویابی جنسیتی را از طریق فرایند همانند سازی با پدر یا مادر از سن 4 یا 5 سالگی آغاز می کنند . آنان خصوصیات شخصیتی زنانه یا مردانه والدین را درونی میکنند و بسیاری از ارزش ها و خصوصیات آنان را کسب می کنند.

تربیت کودک بدون در نظر گرفتن جنسیت
از همان آغاز به کودکانمان بیاموزیم که جنسیت یک واقعیت زیست شناختی است و آنچه جنسیت را مشخص می کند قابلیت تولید مثل و ساختمان بدن است . والدین می توانند تاکید کنند که آلت تناسلی تعیین کننده جنسیت افراد است نه لباس و رفتار . بسیاری از والدین از اینکه مستقیما در مورد این مسائل حرف بزنند پرهیز می کنند . ولی بحث در باره این مسائل به کودک کمک می کند تا بفهمد اهمیت پسر یا دختر بودن در چیست .والدین می توانند علاوه بر آموختن این مسئله که بیولوژی تعیین کننده جنسیت است با این مسئله به این طریق مقابله می کنند که بعضی از چیزهایی را که کودکان در باره قالبهای جنسیتی از فرهنگ بزرگتر ها دریافت می کنند تغییر دهند. می توان کتابهایی برای کودکان تهیه کرد و در باره آن با کودکان وارد بحث شد . والدین می توانند به این نکته اشاره کنند که خیلی عجیب است که در داستانها همیشه زنان احتیاج به کمک دارند و مردان ماجراجویی می کنند

منبع : رشد و شخصیت کودک
پاول هنری ماسن      جرم کیگان   آلتا کاروت هوستون   جان جین وی کانجر
تهیه و تنظیم : سیمین رادفر

خانواده‌ و مسائل‌ جنسی‌ كودكان‌

    
    
این‌ بدبختی‌ بزرگی‌ است‌ كه‌ فرزندان‌ ما در اثركمبود محبت‌ یا در قالب‌ محبت‌ خواهی‌ سر ازفساد و آلودگی‌ درآورند. می‌دانیم‌ كه‌ جستجوی‌محبت‌ در دختران‌ به‌ مراتب‌ بیشتر از پسران‌ است‌و به‌ همین‌ نظر امكان‌ فریب‌ خوردن‌ در آنان‌ بیشتراست‌. پس‌ ضروری‌ است‌ اعمال‌ محبت‌ والدین‌درباره‌ دختران‌ به‌ گونه‌ای‌ باشد كه‌ از یك‌ سو آنهارا كاملا ارضا كند و از سوی‌ دیگر نحوه‌ آن‌ به‌صورتی‌ نباشد كه‌ موجب‌ لغزشی‌ گردد. فراموش‌نكنیم‌ كه‌ تحریك‌پذیری‌ در نوجوانان‌ بیشتر ازكودكان‌ است‌، از آن‌ بابت‌ كه‌ آنان‌ در مرحله‌ای‌هستند كه‌ امیال‌ و آرزوهای‌ شان‌ در حال‌ تشكل‌ وتكوین‌ است‌ و میل‌ جنسی‌ در حال‌ بیدار شدن‌ واین‌ خود می‌تواند نقطه‌ حساسن‌ در زندگی‌شان‌ به‌حساب‌ آید، توجه‌ فرمایید به‌ دو مسئله‌ اشاره‌می‌كنیم‌:
    _ نقص‌ اخلاقی‌: محیط اخلاقی‌ در تربیت‌جنسی‌ كودكان‌ و نوجوانان‌ نقش‌ فوق‌ العاده‌ای‌دارد. در خانواده‌ یا مجمعی‌ كه‌ بی‌بند و باری‌مجاز باشد و ضوابط اخلاقی‌ اندیشیده‌ای‌ در آن‌جا حكومت‌ نكند، نیز در معاشرت‌هایی‌ كه‌ جنبه‌اخلاق‌ و انسانیت‌ مطرح‌ نباشد و افراد خود را دراعمال‌ غریزه‌ آزاد ببینند، زمینه‌ برای‌ لغزش‌فراهم‌تر است‌. همچنین‌ سوء تربیت‌ والدین‌ ومربیان‌، آزاد گذاردن‌ فرزندان‌ را در انجام‌خواسته‌های‌شان‌، بی‌توجهی‌ به‌ نوع‌ روابط ومعاشرت‌ آنها زمینه‌ را به‌ گونه‌ای‌ فراهم‌ می‌آوردكه‌ كودكان‌ از همه‌ امور و اسرار غریزی‌ سر درمی‌آورند و بعدها آن‌ را به‌ هر گونه‌ای‌ كه‌ بخواهنداعمال‌ می‌كنند. بررسی‌های‌ تجربی‌ نشان‌ داده‌اندبچه‌ هایی‌ كه‌ دچار فقر اخلاقیند، دید و نگاه‌شان‌،آمد و شد و معاشرت‌شان‌ ضابطه‌ و بند و باری‌نخواهد داشت‌، اما از طرفی‌ استعدادشان‌ درتحریك‌پذیری‌ بیشتر شده‌ و لاجرم‌ در معرض‌خطراتی‌ فوق‌العاده‌تر قرار می‌گیرند.
    _ كمرویی‌ و شرم‌: شرم‌ و آزرم‌ خوبست‌ ووجود حیا برای‌ زندگی‌ مسالمت‌آمیز فرد دراجتماع‌ ضروری‌ می‌باشد. ولی‌ آنها كه‌ به‌ علت‌تربیت‌ خانوادگی‌ یا محیط اجتماعی‌ نامناسب‌فوق‌العاده‌ با حیا و كم‌ جرات‌ بار آمده‌اند، بیشتر ازدیگران‌ لغزیده‌اند. كمرویی‌ بسیار، ممكن‌ است‌احساسات‌ فرد را به‌ سمت‌ خود بیدار كند و آنها رابه‌ ابراز رفتاری‌ ناسنجیده‌ در رابطه‌ با خودوادارد. شرم‌ و حیای‌ افراطی‌ از عوامل‌ رشداخلاق‌ نیست‌ كه‌ از آن‌ به‌ نیكی‌ یاد شود، زیرا انسان‌نیاز دارد در اجتماع‌ به‌ گونه‌ای‌ متعارف‌ ابرازوجود كند و رفتاری‌ متعادل‌ داشته‌ باشد. غرض‌این‌ است‌ افراد كمرو و بسیار با حیا از شنیدن‌ یك‌سخن‌ در این‌ رابطه‌ یا دیدن‌ یك‌ صحنه‌ ناروا بیشترتحریك‌ می‌شوند، از آن‌ بابت‌ كه‌ امكان‌ تخلیه‌هیجانات‌ یا بازگو كردن‌ آن‌ را ندارند و بر همین‌اساس‌ بیشتر در معرض‌ لغزش‌ و انحراف‌ جنسی‌هستند و بدیهی‌ است‌، مسئله‌ برای‌ آن‌ كس‌ كه‌ كاملابی‌حیا باشد، هم‌ بسی‌ شدیدتر از افراد كمروست‌.
    
    هشدار به‌ والدین‌ و مربیان‌
    
    در این‌ جا لازم‌ می‌دانیم‌ تذكراتی‌ به‌ والدین‌ ومربیان‌ دهیم‌، كه‌ صورت‌ هشداری‌ برای‌ آنان‌داشته‌ باشد و آن‌ این‌ كه‌ گمان‌ نكنند فرزندشان‌كودك‌ هستند و خردسال‌ و این‌ رفتار برایش‌عارضه‌آفرین‌ نیست‌. گاهی‌ عادتی‌ غلط از دوران‌كودكی‌ یا سابقه‌ای‌ ذهنی‌ در این‌ رابطه‌ وضعی‌برای‌ فرد پدید می‌آورد كه‌ آینده‌ حیاتش‌ را به‌خطر خواهد انداخت‌. همچنین‌ در حفظ وصیانت‌ كودك‌ از خطر انحراف‌ كه‌ حاصل‌ آن‌ پاك‌ماندن‌ اندیشه‌، ذهن‌، عاطفه‌ و شرف‌ طفل‌ ازآلودگی‌ها است‌مفید می‌باشد. هر چه‌ درپیشگیری‌ها بیشتر و بهتر اقدام‌ شود، صیانت‌اخلاقی‌ برای‌ كودك‌ زیادتر است‌. غفلت‌ از وضع‌كنونی‌ سبب‌ خواهد شدكه‌ انحرافات‌ در سنین‌بعدی‌ ریشه‌ دار گردند آن‌ چنان‌ كه‌ امكان‌ اصلاح‌از دست‌ برود.
www.ksabz.net

گفتگو با فرزندان براى كسب هویت جنسی

در گفتگـــو با دكتـــر فاطمه قاسم زاده

فریال طهماسبی:روانشناسی کودک

به نظر میرسد امروزه حریم روابط خصوصى بین افراد شكسته شده و در شبكه هاى اینترنتى، رسانه ها، مجله ها و فیلم ها بى پروا پیام هایى در باره مسائل جنسى مطرح مى شود كه تقدس آن را زیر سؤال مى برد؛ اطلاعاتى كه به صورت مستقیم و غیر مستقیم و گاه زیانبار سلامت جنسیتى كودكان و نوجوانان را مخدوش كرده و آنها را از ایفاى نقش جنسى خود در آینده باز مى دارند. از این روى والدین باید در جست و جوى راهى باشند تا بتوانند در برابر این تحریكات و آسیب هاى جسمى و روانى، حصار نفوذ ناپذیرى در اطراف فرزندان خود بسازند تا رشد جسمى، روانى و عاطفى آنها، سیر طبیعى خود را طى كند.

از آنجا كه خانواده نمى تواند در مقابل بمباران اطلاعاتى بایستد، تنها راه مكالمه دوستانه و با صداقت با فرزندان در اینگونه امور است. چرا كه دكتر فاطمه قاسم زاده - روانشناس كودك - خانواده را اولین و مهم ترین منبع اطلاع رسانى به فرزندان در زمینه ویژ گیها و رفتار هاى جنسى مى داند و معتقد است والدین مى توانند از طریق مستقیم و غیر مستقیم، تصویر درست، مشخص و شفافى از این رفتار و روابط را به فرزندان خود ارائه دهند. وى اشاره مى كند كه با این روش از آثار زیانبار اطلاعات نادرست جلوگیرى و باعث مى شود كودك در فضایى امن به تجربه هاى صحیح و ارزشمند دست یافته و مهار جسم، روح و زندگى خود را به دست گیرد.

ولى اینكه شروع این مكالمه و ارتباط با فرزندان، از چه سنى مناسب است و چگونه باید باشد تا در عین حال هم تقدس این رفتار و ویژگى ها حفظ شود و از طرفى نیز، آثار مخرب هرگونه روشهاى ترساندن، رفتار سركوبگرانه و یا سهل گیرانه والدین در این زمینه چه مى تواند باشد، زمینه اى است تا با دكتر قاسم زاده به مصاحبه بنشینیم. آنچه در پى مى آید راهكارهاى عملى براى گفت وگو در اینگونه زمینه ها درخانواده  است. مصاحبه مارا با وى بخوانید.

* خانم دكتـــــر! در ابتدا بفرمایید چرا لازم است كـــــودكان نسبت به ویــــژگیها و رفتــــارهاى جنسى آشنایــــى داشته باشند؟

مسائل جنسیتى، ویژگیها، رفتارها و تمایلات جنسى، از جمله مسائلى اند كه در سراسر عمر افراد، نقش مهمى ایفا مى كنند. بنابراین اطلاع درست از مسائل جنسیتى، مى تواند به سلامت جنسى كودكان از همان ابتدا كمك كند. اینكه به تمایلات جنسى خود آگاه باشند و بتوانند بااحساسات درستى با آنها كنار بیایند، زمینه ساز این است كه از سلامت روان بالایى برخوردار باشند. دیگر آنكه آشنایى با این گونه رفتار به كودكان كمك مى كند تابهتر بتوانند نقشهاى جنسیتى خود را در آینده ایفا كنند. اینكه كودكان ما باید نسبت به هویت جنسى و ویژگى هاى آن از همان آغاز كودكى آگاه شوند، در به دست آوردن و كسب هویت جنسى خود مؤثر باشند و مهمتر آنكه از این هویت، احساس رضایت كنند. بسیارى از مشكلاتى كه در دوره بزرگسالى در كسب هویت جنسى در افراد به وجود مى آید و در مواردى از آن ناراضى هستند و تولید مسائل و مشكلاتى در زندگى مى كند، همگى ناشى از عدم آشنایى از دوران كودكى نسبت به ویژگیها و رفتارهاى جنسیتى است. دیگر آنكه بچه ها با آشنایى و درك اینگونه مسائل مى توانند خود را از آسیب هایى كه ممكن است برایشان پیش آید و آنها را مورد تعرض قرار دهد، حفظ كنند. لذا برنامه ریزى درست جهت اطلاع رسانى در این زمینه، از اهمیت زیادى برخوردار است و از آنجا كه خانواده مى تواند مهم ترین عامل براى آموزش در این مورد باشد، باید به گونه اى رفتار كند تا از پاسخ به كنجكاویهاى كودكان در این زمینه به خوبى برآید و بدین وسیله رشد و سلامت جنسى فرزندان را تضمین كند.

* همانطور كه مى دانید بهترین و مهم ترین منبع براى كسب اطلاع  از اینگونه رفتارها، خانواده است. بنابراین پاسخهاى والدین به كنجكاویهاى فرزندان چگونه باید باشد؟ به عبارتى مهمترین مطالبى كه هر خانواده در مواجهه با سؤالات فرزندانشان در این زمینه، باید بداند چیست؟

اولین و مهمترین منبعى كه بچه ها، چه بطور مستقیم و چه بطور غیر مستقیم از آن اطلاعات كسب مى كنند، خانواده است. خانواده نقش بسیار زیادى دارد و حالا اینكه این منبع بتواند اطلاعات را به خوبى و به درستى به فرزندانش منتقل كند، در قدم اول باید از مراحل رشد آگاه باشد. بدین معنا كه حداقل آگاهى از مسائل جنسیتى و نیازهاى كودكان در هر مرحله از رشد را بداند. چرا كه هر دوره، یكسرى نیازهاى مخصوص به خود را دارد، لذا سؤالات و كنجكاویهاى كودكان نیز در هر مرحله از رشد متفاوت است. والدین باید در ابتدا از مراحل رشد هر كودك آگاه باشند، سپس با آشنایى به نیازهاى هر دوره خود را آماده پاسخگویى به سؤالات كنند. قدم بعدى در این زمینه، نحوه ارتباط گیرى والدین با فرزندان است. والدینى كه خیلى خشك وجدى با این مسائل برخورد مى كنند و یا برعكس هر سؤالى در این زمینه را به مسخره و خنده مى گیرند، منبع خوبى براى اینكه بچه ها بخواهند با آرامش كسب اطلاعات كنند، نیستند.

نحوه برقرارى ارتباط با فرزندان خیلى مهم است. هر چقدر با محبت و صمیمانه تر در این موارد، با آنها برخورد شود، آنان نیز احساس امنیت بیشترى براى طرح كنجكاویها وسؤالات خود مى كنند. زیرا وقتى سؤالى از جانب كودكى مطرح مى شود، حتماً كنجكاوى او نسبت به مسأله اى برانگیخته شده و نیاز به پاسخ دارد. لذا باید با ارتباط گرم و صمیمانه اى به آنها پاسخ داد. هیچ لزومى ندارد به او دروغ بگوییم و یا با پاسخى او را از سؤالش دور كنیم. ولى لزومى هم ندارد كه همه اطلاعات را یكجا به او بدهیم. پاسخها باید دقیق، صادقانه، كوتاه و ساده باشند. مى توان تا حدى اطلاع بدهیم و مقدارى از آن را به موقعیت دیگرى موكول كنیم. والدین باید مهارت ها و توانمندى هاى خود را در پاسخ دهى به كنجكاوى ها و سؤالات فرزندان را در این زمینه افزایش دهند، چه از نظر محتوا و چه از نظر نحوه پاسخ دادن. باید والدین به نوعى به بچه هایشان نشان دهند كه همیشه آماده پاسخ دادن به سؤال هایشان هستند. حفظ آرامش و خونسردى نیز هنگام پاسخ به این نیازها، مى تواند بسیار مؤثر باشد.

* بهتــــرین زمان براى آغاز گفتــــگو در این زمینه، چه سنـــى است؟

رشد جنسى مثل بقیه جنبه هاى دیگر رشد، از یك زمانى شروع مى شود و ادامه دارد. در هر مرحله بنا به اقتضاى آن دوره، باید بهترین راهكار را به كار برد. چرا كه كودكان به محض تولد این پیام ها را دریافت مى كنند و از همان ابتداى كودكى است كه بچه شروع به دریافت پیام هاى جنسى از اطرافش مى كند كه بنا به هر مرحله، این پیامها مى تواند متفاوت باشد. لذا شناخت مراحل رشد و آگاهى هاى كودكان نسبت به مسائل جنسى در هر دوره، براى صحبت و ارتباط گیرى با آنها ضرورى است. معمولاً سه دوره را براى رشد بچه ها تقسیم بندى مى كنند كه در رشد جنسى هم همین سه دوره مطرح مى شود.

۱- یكى دوره خردسالى است كه بچه هاى زیر ۶ سال را شامل مى شود. در این سنین، بچه ها یك شناخت كلى از جنسیت پیدا مى كنند. در شكل ظاهرى لباس، مو و ... سپس در ۴ یا ۵ سالگى پى به تفاوت بین دختر و پسر بودن از نظر اندام هاى جنسى مى برند و این كنجكاوى در آنها شكل مى گیرد.

۲- مرحله دوم، مرحله كودكى از ۶ تا ۱۲ سالگى است كه در واقع هویت جنسى در بچه ها شكل مى گیرد. یعنى كاملاً به جنسیت خودشان و نقش هایى كه تا حدى در رابطه با جنسیت خودشان دارند، آگاه مى شوند. مسائل مربوط به تولید مثل را به صورت كلى مى دانند و تا حدى مى توان مواردى چون بهداشت جنسى را با آنها مطرح كرد كه در دختران سال هاى آخر این سنین، تقریباً مصادف با بلوغ آنها مى شود.

۳- مرحله سوم، از ۱۲ تا ۱۸ سالگى است كه دوره نوجوانى است و بلوغ هم با تفاوت هایى در این سنین صورت مى گیرد. در این سنین، بچه ها احتیاج به اطلاعات بیشترى دارند. آشنایى با بلوغ، بهداشت بلوغ، تحولات آن از نظر عاطفى، جسمى، ذهنى و نیز آگاهى از بیمارى هایى كه در رابطه با این دوره وجود دارد، ضرورت مى یابد؛ مثل ایدز. در واقع در این مرحله با روند تولید مثل و ضرورت هاى آن آشنایى پیدا كرده اند.

بنابراین در هر سنى، بنا به تناسب آن سن و نیازهاى آن، باید اطلاعات جنسى خاصى به بچه ها بدهیم. یكى از نكاتى كه در دادن اطلاعات جنسى تأكید مى شود، مسائل متناسب با سن است. نباید خیلى پیش رس یا خیلى دیر باشند. یعنى نه خیلى زود كه آنها را وارد فضاى دیگر كنیم و نه خیلى دیر كه دیگر زمانى فرا رسیده باشد كه احتیاجى به این اطلاعات نداشته باشند. در حد سن و متناسب با نیازها در زمان مناسب. به عبارتى اگر زمان، سن و نیازهاى مربوط به هر دوره سنى را درك نكرده و اطلاعاتى به بچه ها بدهیم كه نه تنها كافى نیست، بلكه زیانبار هم باشد، ممكن است در زمانى زودرس، توجه آنها را به مسائلى جلب كنیم كه از نظر روحى و روانى صدمه بخورند و یا خیلى دیر اطلاعاتى دهیم كه دیگر كارآمد نباشند. لذا هرگونه تأخیر و تعجیل در ارائه اطلاعات مى تواند اثرات زیانبارى به همراه داشته باشد.

* چنانچه بچه اى در خانواده در مورد ویژگیها و رفتارهاى جنسى سؤالى نپرسد، آیا این موقعیت بدان معناست كه براى این بچه هیچ زمینه اى یا سؤالى پیش نیامده كه كنجكاوى او را برانگیزد و نشانه غیرعادى بودن اوست؟

خیر، اصلاً اینطور نیست. ممكن است اطلاع داشته باشند، ولى چون ارتباط نزدیك و خوبى با پدر و مادر خود حس نمى كنند، سؤالات و كنجكاوى هاى خود را مطرح نمى كنند. اغلب كودكان در دوره دبستان براى پرسیدن سؤال هایشان در این زمینه خجالت مى كشند، هر چند كه ممكن است خود آنها اطلاعاتى هم داشته باشند و یا در سن نوجوانى دیگر خانواده، اهمیت زیاد خود را به عنوان مهمترین منبع اطلاع رسانى از دست مى دهد. بیشتر نوجوانان در این سنین، از همسالان خود یا از رسانه هاى رسمى و غیررسمى اطلاعاتى كسب مى كنند. به خاطر همین است كه همسالان در دوره بلوغ در شكل دهى اطلاعات بچه ها در این زمینه، خیلى مؤثرند. در دوره خردسالى و كودكى است كه منبع اطلاع خانواده است. از طرفى هم ممكن است بچه اى، قبلاً سؤالى مطرح كرده و حس كرده است كه پدر و مادر خود خیلى مایل به جواب نیستند و یا نمى توانند جواب بدهند، لذا دیگر از طرح سؤالى در این موارد صرفنظر مى كند.

* وظیفه والـــــدین در این حالت چه مـــى تواند باشد؟

در این وضعیت، پدر یا مادر باید زمینه اى را فراهم كند و در صورت نیاز، سؤالى بپرسد. بدین معنا كه در یك موقعیت هاى مناسب، مثل زمانى كه شخصى وضع حمل كرده، همسایه اى كه ازدواج مى كند و یا برنامه اى در تلویزیون یا ماهواره پخش مى شود، شروع به مكالمه كرده و سؤالاتى را بنا به زمان، سن و نیاز فرزندانشان مطرح كنند. در واقع پدر و مادر نباید به صرف اینكه فرزندشان سؤالى نمى پرسد و در مورد مسأله اى كنجكاوى نمى كند، او را به حال خودش بگذارند و از اینكه او وارد اینگونه مباحث نمى شود، احساس آرامش كنند. والدین هر چقدر ارتباط نزدیك و صمیمانه اى با فرزندان خود مطرح كنند، فرزندان نیز محیط خانه را محیطى امن براى سؤالات خود مى یابند.